Lampy sodowe – charakterystyka i zastosowanie
Lampy sodowe zostały wprowadzone do użytkowania w latach 30. XX wieku. Ich cechą charakterystyczną jest pomarańczowa barwa światła. Ze względu na lepsze parametry w zakresie wydajności i obniżoną zawartość rtęci, moduły tego typu stopniowo zastępowały lampy rtęciowe.
Zasada działania i rodzaje lamp sodowych
W przypadku lamp sodowych źródłem światła jest jarznik wzbogacony o domieszki pierwiastków. Światło powstaje w wyniku wyładowań elektrycznych w oparach sodu. Warto podkreślić, że od momentu zapłonu do uzyskania docelowej mocy światła mija zazwyczaj kilka minut. Wynika to z konieczności rozgrzania lampy i uzyskania temperatury, w której sód paruje. W ofercie producentów oświetlenia zasadniczo znaleźć można trzy rodzaje lamp sodowych:
- niskoprężne,
- wysokoprężne,
- lampy typu biała soda.
Podstawowe różnice występujące pomiędzy nimi dotyczą przede wszystkim parametrów, takich jak wysokość ciśnienia pary sodu, budowa jarznika i temperatura pracy. Należy dodać, że światło uzyskiwane w lampach sodowych daje ograniczoną możliwość rozpoznawania barw.
Lampy sodowe niskoprężne
Lampy sodowe niskoprężne wyposażone są w szklany jarznik, zawierający metaliczny sód i mieszaninę gazów pomocniczych (tj. neon i argon). Zapłon lampy powoduje wyładowania w gazach pomocniczych, które generują słabsze światło. Następnie w wyniku rozgrzania lampy powstają opary sodu, a w nich wyładowania dające światło właściwe. W celu zabezpieczenia lampy przed stratami ciepła jarznik ma kształt literu U i jest umieszczony w szklanej obudowie. Do zapłonu konieczne jest dostarczenie wyższego napięcia niż podczas normalnej pracy, dlatego do ich zasilania wykorzystuje się transformatory umożliwiające osiąganie takiego efektu. Lampy sodowe niskoprężne cechuje niska wrażliwość na zmiany temperatury powietrza i odchylenia napięcia.
Podstawowe parametry wspomnianych modułów:
- zakres mocy: od 18 do 180W,
- trwałość: do 16 tysięcy godzin,
- sprawność: do 200 lm/W,
- temperatura barwowa: 1800 K.
Lampy sodowe wysokoprężne
Lampy sodowe wysokoprężne posiadają jarznik wykonany z materiałów ceramicznych, odpornych na wysokie temperatury powstające w trakcie pracy lampy. Jarznik wzbogacony jest w sód, rtęć i ksenon lub argon. Obecnie dąży się do wyeliminowania rtęci, zastępując ją ksenonem. W wyniku zapłonu w ksenonie powstają wyładowania, a dopiero po jego rozgrzaniu w oparach sodu i rtęci emitowany jest strumień świetlny. Warto podkreślić, że lampy wysokoprężne cechuje duża skuteczność i trwałość. Uzyskiwana barwa światła pozwala na lepsze odwzorowanie kolorów niż w przypadku modułów niskoprężnych. Ze względu na konieczność dostarczenia wysokiego napięcia do zapłonu, lampy tego typu do prawidłowego działania wymagają zastosowania stateczników z zapłonnikiem.
Podstawowe parametry lamp sodowych wysokoprężnych to:
- zakres mocy: od 50 do 1000W,
- trwałość: do 24 tysięcy godzin,
- sprawność: do 150 lm/W,
- temperatura barwowa: 2000 K.
Biała soda
Biała soda jest to rodzaj lamp wysokoprężnych o udoskonalonej jakości światła i odwzorowaniu barw. Jak sama nazwa wskazuje lampy tego typu, w przeciwieństwie do wyżej wymienionych, emitują białe światło. Poprawę parametrów uzyskuje się poprzez zwiększone ciśnienie par sodu i temperatury jarznika. Takie warunki powodują jednak spadek skuteczności lampy, przez co jej wykorzystanie jest znacznie ograniczone.
Podstawowe parametry tego typu lamp to:
- zakres mocy: 35, 50 i 100W,
- sprawność: do 51 lm/W,
- temperatura barwowa: 2500 K.
Zastosowywanie lamp sodowych
Ze względu uzyskiwaną barwę i jakość światła lampy sodowe mają następujące zastosowanie:
- jako oświetlenie dróg (światło lamp sodowych zapewnia dobrą widoczność podczas deszczu czy mgły, ale nie sprawdza się w niewielkiej odległości od sygnalizacji świetlnej),
- do uprawy roślin w zamkniętych pomieszczeniach (szczególnie do oświetlania roślin, gdyż barwa ich światła stymuluje kwitnienie i wpływa na lepsze owocowanie),
- jako światło dekoracyjne (do podświetlania ścian budynków i innych elementów architektonicznych),
- do oświetlania dużych obiektów przemysłowych.
Lampy sodowe są bezkonkurencyjne, jeśli chodzi o energochłonność i trwałość. Ze względu na ich ekologiczność i ekonomiczność, moduły tego typu mogą być stosowane wszędzie tam, gdzie nie jest wymagana rozpoznawalność barw.
