Czym jest schizofrenia katatoniczna?

Schizofrenia katatoniczna to jeden (obok między innymi schizofrenii paranoidalnej, hebrefrenicznej i rezydualnej) z rodzajów schizofrenii. Sama schizofrenia jest chorobą psychotyczną, co oznacza, że osoba chorująca traci kontakt ze światem zewnętrznym pod względem prawidłowego, realistycznego postrzegania siebie, innych oraz otoczenia. Stan psychotyczny może przybierać różnorodne formy, zawsze jednak wymaga on leczenia psychiatrycznego, a następnie również psychoterapeutycznego. Jako jednostka chorobowa ze spektrum zaburzeń i chorób zdrowia psychicznego schizofrenia katatoniczna sklasyfikowana została w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych pod kodem F20.2.

Psychiatria współczesna wyróżnia dwie formy schizofrenii katatonicznej: akinetyczną i hiperkinetyczną. Forma akinetyczna charakteryzuje się bezruchem i zastyganiem w jednej pozycji ciała przez chorego, forma hiperkinetyczna to nadruchliwość osoby ze schizofrenią, często związana z wykonywaniem chaotycznych, nieuporządkowanych ruchów.

Katatonia w schizofrenii katatonicznej 

Katatonia to, najprościej mówiąc, zaburzenia naturalnej motoryki człowieka. W schizofrenii katatonicznej może ona się objawiać nadmiernym, nieuzasadnionym i najczęściej nieposiadającym możliwej do zdefiniowania przyczyny – chaotycznym ruchem. Z ruchem tym wiążą się silne emocje i pobudzenie chorego, niekiedy agresja werbalna oraz chaotyczne, niezrozumiałe komunikaty. Chory nie reaguje na próby uspokojenia go, dopiero zastosowanie silnych środków uspokajających, jeżeli chory zechce przyjąć je w formie tabletki lub zastrzyku, daje szansę na uspokojenie osoby w stanie katatonii. Drugą formą katatoniczną jest zastygnięcie w bezruchu lub jednej pozycji ciała przez chorego. Osoba w tej formie stanu akinetycznego może nie reagować na komunikaty werbalne, nie nawiązywać kontaktu wzrokowego i odmawiać jakiegokolwiek ruchu. Istnieje też forma schizofrenii katatonicznej, w której chory nie jest w stanie nawiązać żadnego kontaktu z otoczeniem, nawet niewerbalnego nie reagując na dotyk, słowa i każdą inną próbę komunikacji werbalnej lub niewerbalnej.

Stupor katatoniczny – tajemnicza forma schizofrenii katatonicznej 

Ciągle niezbadanym do końca stanem ze spektrum schizofrenii katatonicznej jest stan tak zwanego stuporu. Chory zastyga wówczas w jednej pozie, czasem bardzo nieanatomicznej i niewygodnej, patrząc z zewnątrz: wręcz karykaturalnej i groteskowej. Próba zmiany takiej pozycji chorego kończy się przejściem w kolejną formę pozy katatonicznej. Chory może znajdować się w takiej formie zaostrzonej katatonii nawet przez wiele godzin. Po zakończeniu stanu stuporycznego chorzy relacjonują zwykle szereg halucynacji i urojeń, których doświadczali. Zdarza się, że pamiętają atak jako stan doświadczenia śmierci fizycznej, tortur lub innych, niezwykle nieprzyjemnych doznań psychicznych i fizycznych. Stupor, czyli znieruchomienie, motywują oni wówczas wewnętrznym przymusem nieporuszania się, podejmowanym w związku z chorobowym przekonaniem, że jakikolwiek ruch spowoduje u nich natychmiastową śmierć. Badania neurofizjologiczne wykazały, że stupor katatoniczny związany jest z głębokim zaburzeniem biochemicznym czynności mózgu, w którym mózg faktycznie zachowuje się tak, jakby został poddany skrajnym stresorom fizycznym, podobnym do hibernacji podczas śmierci w wyniku śmiertelnego wychłodzenia i niedotlenienia organizmu. Zdarza się, że chory wymaga natychmiastowej, przymusowej interwencji lekarza psychiatry, by nie stanowił – sam dla siebie – zagrożenia wynikającego z odmowy przyjmowania wody i pokarmów.